Pelancongan Mampan di Malaysia: Mengimbangi Pertumbuhan Ekonomi dan Perlindungan Alam Sekitar

Pelancongan adalah salah satu tonggak utama ekonomi Malaysia, menyumbang dengan ketara kepada KDNK dan menyediakan peluang pekerjaan untuk berjuta-juta orang. Warisan budaya negara yang kaya, ekosistem yang pelbagai dan landskap yang menakjubkan menarik berjuta-juta pelawat setiap tahun. Walau bagaimanapun, pertumbuhan pesat industri pelancongan telah menimbulkan kebimbangan mengenai kesan alam sekitar. Untuk memastikan manfaat jangka panjang untuk kedua-dua ekonomi dan alam sekitar, Malaysia mesti menerima amalan pelancongan yang mampan. Artikel ini meneroka keadaan semasa pelancongan di Malaysia, matlamat pembangunan mampan ke-12 di Malaysia, dan peluang untuk memupuk pelancongan mampan yang mengimbangi pertumbuhan ekonomi dengan perlindungan alam sekitar.

Memahami Pelancongan Lestari

Pelancongan mampan ditakrifkan sebagai pendekatan yang berusaha untuk meminimumkan kesan negatif pelancongan terhadap alam sekitar, budaya, dan komuniti tempatan sambil memaksimumkan faedah untuk semua pihak berkepentingan. Ia menekankan amalan perjalanan yang bertanggungjawab, pemuliharaan sumber semula jadi dan budaya, dan kesejahteraan masyarakat tempatan. Dalam konteks Malaysia, pelancongan mampan boleh memainkan peranan penting dalam memelihara kekayaan biodiversiti, warisan budaya dan landskap semula jadi, di samping menyokong pembangunan ekonomi.

Keadaan Pelancongan Semasa di Malaysia

Sumbangan Ekonomi

Pelancongan merupakan sektor penting bagi ekonomi Malaysia. Menurut Kementerian Pelancongan, Kesenian dan Kebudayaan, pelancongan menyumbang kira-kira 15.9% kepada KDNK negara pada 2019 dan menjana lebih 3 juta pekerjaan. Sektor ini telah menjadi pemacu penting pendapatan pertukaran asing, terutamanya daripada pelawat antarabangsa.

Destinasi Popular

Malaysia mempunyai pelbagai tarikan pelancong, daripada pusat bandar yang sibuk seperti Kuala Lumpur ke pulau-pulau yang tenang seperti Langkawi dan Pulau Pinang. Penggemar alam semula jadi tertarik ke destinasi seperti Borneo, yang terkenal dengan kekayaan biodiversiti, hutan hujan dan hidupan liar. Tapak warisan budaya, termasuk George Town dan Melaka, turut menarik pengunjung yang berminat dengan sejarah dan tradisi tempatan.

Cabaran yang Ditimbulkan oleh Pertumbuhan Pelancongan

Di sebalik faedah ekonominya, pertumbuhan pesat pelancongan di Malaysia telah membawa kepada beberapa cabaran:

Kemerosotan Alam Sekitar: Kemasukan pelancong boleh membawa kepada kemusnahan habitat, pencemaran, dan eksploitasi berlebihan sumber semula jadi. Destinasi popular sering menghadapi isu seperti pembuangan sampah, kerosakan terumbu karang dan penebangan hutan.

Hakisan Budaya: Peningkatan pelancongan kadangkala boleh membawa kepada pengkomersilan budaya dan tradisi tempatan, mencairkan keasliannya. Ini boleh menimbulkan ketegangan antara pelancong dan masyarakat tempatan.

Ketegangan Infrastruktur: Lonjakan bilangan pelawat boleh mengatasi infrastruktur tempatan, membawa kepada kesesakan, pengurusan sisa yang tidak mencukupi dan tekanan ke atas perkhidmatan awam.

Perubahan Iklim: Sektor pelancongan merupakan penyumbang penting kepada pelepasan gas rumah hijau, terutamanya melalui pengangkutan dan penggunaan tenaga. Perubahan iklim menimbulkan ancaman langsung kepada tarikan semula jadi dan biodiversiti Malaysia.

Laluan ke Pelancongan Mampan

1. Rangka Kerja dan Peraturan Dasar

Untuk memupuk pelancongan mampan, Malaysia memerlukan rangka kerja dasar yang teguh yang mengutamakan perlindungan alam sekitar dan penglibatan masyarakat. Kerajaan telah pun memulakan beberapa dasar, seperti Dasar Pelancongan Negara dan Pelan Transformasi Pelancongan Malaysia, yang bertujuan untuk menggalakkan amalan mampan. Walau bagaimanapun, dasar ini mesti dilaksanakan dan dikuatkuasakan dengan berkesan untuk membuahkan hasil yang ketara.

2. Mempromosikan Eko-Pelancongan

Eko-pelancongan adalah komponen utama pelancongan mampan. Ia memberi tumpuan kepada perjalanan yang bertanggungjawab ke kawasan semula jadi, memulihara alam sekitar, dan meningkatkan kesejahteraan masyarakat setempat. Malaysia mempunyai potensi besar untuk eko-pelancongan, memandangkan kekayaan biodiversiti dan landskap yang indah. Mempromosikan amalan mesra alam, seperti lawatan alam semula jadi berpandu, program pemuliharaan hidupan liar dan pilihan penginapan mampan, boleh membantu meminimumkan kesan pelancongan alam sekitar.

3. Penglibatan Komuniti

Melibatkan komuniti tempatan dalam pembangunan pelancongan adalah penting untuk memastikan manfaat pelancongan diagihkan secara saksama. Inisiatif pelancongan berasaskan komuniti boleh memperkasakan penduduk tempatan, membolehkan mereka mempamerkan budaya, tradisi dan sumber semula jadi mereka. Dengan melibatkan komuniti dalam proses membuat keputusan dan menyediakan latihan, sektor pelancongan boleh menyokong ekonomi tempatan sambil mengekalkan warisan budaya.

4. Amalan Lestari dalam Hospitaliti

Sektor hospitaliti memainkan peranan penting dalam mempromosikan pelancongan yang mampan. Hotel dan pusat peranginan boleh mengamalkan amalan mesra alam, seperti mengurangkan penggunaan tenaga dan air, meminimumkan sisa, dan mendapatkan sumber produk tempatan. Pensijilan seperti Indeks Bangunan Hijau dan Program EarthCheck boleh membimbing pertubuhan dalam melaksanakan amalan mampan. Menggalakkan pelawat memilih penginapan mesra alam juga boleh meningkatkan kesedaran tentang kemampanan.

5. Pendidikan dan Kesedaran Alam Sekitar

Meningkatkan kesedaran di kalangan pelancong tentang kepentingan perlindungan alam sekitar adalah penting untuk mempromosikan pelancongan yang mampan. Program pendidikan, bengkel dan kempen boleh memaklumkan pelawat tentang ekosistem tempatan, usaha pemuliharaan dan amalan perjalanan yang bertanggungjawab. Dengan memupuk semangat menjaga, pelancong boleh menyumbang secara positif kepada destinasi yang mereka lawati.

6. Penyelesaian Pengangkutan Mampan

Pengangkutan adalah penyumbang penting kepada jejak karbon pelancongan. Malaysia boleh mempromosikan pilihan pengangkutan yang mampan, seperti kenderaan elektrik, sistem transit awam, dan penyewaan basikal, untuk mengurangkan pelepasan. Membangunkan infrastruktur pengangkutan mesra alam, termasuk laluan berjalan kaki dan berbasikal, boleh menggalakkan pelawat menerokai destinasi dengan cara yang lebih mampan.

Kajian Kes Inisiatif Pelancongan Lestari yang Berjaya

1. Langkawi’s Geopark

Langkawi, yang ditetapkan sebagai Geopark Global UNESCO, telah berjaya menggabungkan pelancongan dengan pemuliharaan alam sekitar. Inisiatif Geopark Langkawi menggalakkan amalan pelancongan yang mampan sambil menjaga warisan semula jadi dan budaya pulau itu. Pengunjung boleh meneroka tarikan mesra alam, mengambil bahagian dalam program pemuliharaan, dan melibatkan diri dengan komuniti tempatan, memupuk rasa tanggungjawab terhadap alam sekitar.

2. Pelancongan Berasaskan Komuniti di Kampung Stay

Program Kampung Stay di seluruh Malaysia membolehkan pelancong merasai kehidupan luar bandar sambil menyokong komuniti tempatan. Inisiatif ini menggalakkan pertukaran budaya dan memberikan faedah ekonomi kepada penduduk. Dengan tinggal bersama keluarga tempatan, pelancong mendapat gambaran tentang gaya hidup tradisional sambil menyumbang kepada pemeliharaan warisan budaya.

3. Inisiatif Pelancongan Lestari Pulau Pinang

Pulau Pinang telah mengorak langkah dalam mempromosikan pelancongan mampan dengan melaksanakan dasar yang bertujuan untuk memelihara warisan budaya dan alam sekitar. Inisiatif seperti Penang Green Council menggalakkan amalan mampan dalam kalangan perniagaan dan mempromosikan acara mesra alam. Negeri ini juga telah melabur dalam pengangkutan awam dan infrastruktur mesra pejalan kaki untuk meningkatkan pengalaman pelawat sambil mengurangkan kesan alam sekitar.

Langkah Ke Hadapan

Untuk mencapai keseimbangan antara pertumbuhan ekonomi dan perlindungan alam sekitar, Malaysia mesti menerima pendekatan holistik untuk pelancongan mampan. Langkah-langkah utama termasuk:

1. Dasar Pengukuhan: Meningkatkan rangka kerja kawal selia untuk mengutamakan kemampanan dan memastikan pematuhan di kalangan pengendali pelancongan.
2. Melabur dalam Infrastruktur: Membangunkan infrastruktur mampan yang menyokong amalan pelancongan mesra alam dan mengurangkan kesan alam sekitar.
3. Penglibatan Pihak Berkepentingan: Bekerjasama dengan komuniti tempatan, perniagaan dan NGO untuk mewujudkan pendekatan bersatu untuk pembangunan pelancongan yang mampan.
4. Mempromosikan Penyelidikan dan Inovasi: Menyokong inisiatif penyelidikan yang meneroka model dan amalan pelancongan mampan baharu boleh memacu inovasi dalam sektor ini.
5. Memupuk Perkongsian Global: Bekerjasama dengan organisasi antarabangsa dan negara lain boleh menyediakan Malaysia dengan pandangan dan sumber yang berharga untuk memajukan pelancongan mampan.

Kesimpulan

Pelancongan mampan di Malaysia memberi peluang untuk mengimbangi pertumbuhan ekonomi dengan perlindungan alam sekitar. Dengan mengamalkan amalan mampan, melibatkan komuniti tempatan, dan mempromosikan perjalanan yang bertanggungjawab, Malaysia boleh memastikan bahawa warisan semula jadi dan budayanya yang kaya dipelihara untuk generasi akan datang. Laluan ke arah pelancongan mampan memerlukan usaha kolektif daripada semua pihak berkepentingan—kerajaan, perniagaan, komuniti dan pelancong. Dengan bekerjasama, Malaysia boleh menjadi peneraju dalam pelancongan mampan, menjadi contoh untuk diikuti oleh negara lain sambil memupuk kemakmuran ekonomi dan penjagaan alam sekitar.